Tolerantlik jamiyatda turli xil e’tiqod, madaniyat va qarashlarga hurmat ko‘rsatish va ularni qabul qilishni anglatadi. Bu so‘z lotincha “tolerare” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, “sabr qilish” yoki “bardosh berish” ma’nosini beradi.
O‘zbekiston kabi ko‘p millatli davlatda tolerantlik alohida muhim ahamiyatga ega. Turli xil dinlar va madaniyatlar bir joyda uyg‘un yashaydi. Tolerantlik bu uyg‘unlikni ta’minlashning asosiy omilidir.
Maqolada tolerantlikning falsafiy, ijtimoiy va amaliy jihatlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, uning kundalik hayotda qo‘llanilishi va kelajakdagi ahamiyati haqida so‘z yuritiladi.
Tolerantlikning falsafiy asoslari
Tolerantlikning ildizlari qadimgi falsafiy oqimlardan boshlanadi. Masalan, Yunon faylasuflari tenglik va adolat haqida ko‘p yozgan. Bu g‘oyalar keyinchalik Yevropa ma’rifatparvarlik davrida rivojlangan.
Tolerantlik har bir insonning shaxsiy erkinligini hurmat qilishga asoslanadi. Bu jamiyatda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash uchun muhimdir. Falsafiy nuqtai nazardan, u o‘zaro tushunish va hurmatga asoslanadi.
Bugungi kunda tolerantlik inson huquqlari va tenglik tamoyillari bilan chambarchas bog‘liq. Bu tamoyillar BMTning Umumjahon inson huquqlari deklaratsiyasida ham o‘z aksini topgan. Tolerantlik falsafasi global muammolarni hal qilishda asosiy rol o‘ynaydi.
Tolerantlik turlari
Tolerantlik bir nechta turlarga bo‘linadi. Diniy tolerantlik turli din vakillarining o‘z e’tiqodlarini erkin amalga oshirishini anglatadi. O‘zbekistonda islom, xristianlik va boshqa dinlar vakillari birgalikda yashaydi.
Madaniy tolerantlik turli xil madaniyatlar va an’analarni hurmat qilishni o‘z ichiga oladi. Masalan, o‘zbek, rus, tojik va boshqa millatlarning bayramlari birgalikda nishonlanadi. Bu millatlar o‘rtasidagi do‘stlikni mustahkamlaydi.
Siyosiy tolerantlik esa turli siyosiy qarashlarga hurmat ko‘rsatishni anglatadi. Har bir inson o‘z fikrini erkin bildirishi mumkin. Bu demokratik jamiyatning asosiy tamoyilidir.
Jamiyatdagi tolerantlikning o‘rni
Tolerantlik jamiyatda tinchlik va barqarorlikni ta’minlaydi. Turli guruhlar o‘rtasidagi nizolarni kamaytiradi. Bu ijtimoiy uyg‘unlikni mustahkamlashga yordam beradi.
O‘zbekistonda tolerantlik davlat siyosatining muhim qismidir. Masalan, “Do‘stlik” ordeni kabi tashabbuslar millatlar o‘rtasidagi do‘stlikni rag‘batlantiradi. Bu davlatning ko‘p millatli xalqini birlashtiradi.
Tolerantlik iqtisodiy rivojlanishga ham yordam beradi. Xorijiy investorlar va sayyohlar tinch va do‘stona muhitni afzal ko‘radi. Bu mamlakatning global imidjini yaxshilaydi.
Tolerantlikning kundalik hayotdagi ahamiyati
Kundalik hayotda tolerantlik kichik ishlardan boshlanadi. Masalan, qo‘shnining boshqa millatdan bo‘lishiga qaramay, unga hurmat ko‘rsatish muhimdir. Bu ijtimoiy aloqalarni mustahkamlaydi.
Maktablarda tolerantlikni o‘rgatish muhim ahamiyatga ega. Bolalar kichik yoshdan turli madaniyatlarni hurmat qilishni o‘rganadi. Bu kelajakda ularni ochiq fikrli shaxs sifatida shakllantiradi.
Ish joyida tolerantlik jamoaviy muvaffaqiyatga yordam beradi. Turli xil odamlarning g‘oyalari birlashganda, yangi yechimlar topiladi. Bu innovatsiyalarni rag‘batlantiradi.
Tolerantlikka xavf soluvchi omillar
Tolerantlikka ba’zi omillar xavf solishi mumkin. Masalan, stereotiplar va noto‘g‘ri tushunchalar odamlar o‘rtasida adovatni keltirib chiqaradi. Buni bartaraf etish uchun ta’lim muhim ahamiyatga ega.
Axborot vositalari ham tolerantlikka ta’sir qiladi. Salbiy xabarlar yoki noto‘g‘ri ma’lumotlar odamlarning qarashlarini o‘zgartirishi mumkin. Shu sababli, axborotni tanqidiy tahlil qilish zarur.
Global muammolar, masalan, iqtisodiy inqiroz yoki migratsiya, tolerantlikni sinovdan o‘tkazadi. Bunday hollarda ochiq muloqot va hamkorlik muhimdir. Bu nizolarni oldini olishga yordam beradi.
Tolerantlikni rivojlantirish yo‘llari
Tolerantlikni rivojlantirish uchun ta’lim tizimini kuchaytirish zarur. Maktablarda ko‘p madaniyatli ta’lim dasturlari joriy etilishi kerak. Bu yoshlarning dunyoqarashini kengaytiradi.
Jamoat tadbirlari tolerantlikni targ‘ib qilishda muhim rol o‘ynaydi. Masalan, milliy bayramlar va festivallar turli guruhlarni birlashtiradi. Bu o‘zaro hurmatni oshiradi.
Hukumat va nodavlat tashkilotlari ham tolerantlikni qo‘llab-quvvatlashi kerak. Maxsus loyihalar va kampaniyalar orqali xalqni xabardor qilish mumkin. Bu ijtimoiy o‘zgarishlarga yordam beradi.
Xulosa
Tolerantlik zamonaviy jamiyatning asosiy tamoyillaridan biridir. U turli xil odamlar va guruhlarni birlashtiradi. O‘zbekiston kabi ko‘p millatli davlatda bu tamoyil alohida muhimdir.
Tolerantlikni rivojlantirish har bir shaxsdan boshlanadi. Kichik hurmat va tushunish harakatlari katta o‘zgarishlarga olib keladi. Bu tinch va farovon jamiyatni barpo etishning kalitidir.
Kelajakda tolerantlik global hamkorlik va barqarorlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Har bir inson bu jarayonda o‘z hissasini qo‘shishi mumkin. Tolerantlik orqali yaxshiroq dunyo yaratish mumkin.